Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, nhiều chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại các nhà lao đã trở về từ “địa trục trần gian" nhưng ký ức về chặng đường lịch sử chiến đấu hào hùng với ý chí kiên cường, bất khuất của người cộng sản đã vượt qua gian lao, vất vả trong khói lửa chiến tranh và giữa chốn ngục tù khắc nghiệt, vẫn giữ trọn lòng sắt son với Đảng và cống hiến xương máu cho hòa bình, độc lập và thống nhất đất nước đã trở thành những tấm gương sáng để các thế hệ hôm nay và mai sau luôn tự hào và học tập noi theo truyền thống yêu nước, đấu tranh của dân tộc.

 Ông Lê Văn Quang (áo trắng) - cựu tù ở phường Hiệp Hòa, thành phố Biên Hòa nhớ lại những năm tháng tham gia cách mạng

Cũng như bao chiến sĩ cách mạng năm xưa, ông Lê Văn Quang (tự là Tám Quang – hiện nay 83 tuổi, 55 tuổi Đảng) ở phường Hiệp Hòa đã tham gia cách mạng từ năm 15 tuổi. Lúc đó, ông làm giao liên cho Tỉnh ủy và bị địch bắt. Hai năm sau, ông tiếp tục hoạt động cách mạng ở Thị ủy Biên Hòa. Đến năm 1970, ông bị địch bắt và đưa đi Côn Đảo. Mặc dù bị tra tấn, đánh đập dã man, bị giam cầm trong điều kiện khắc nghiệt ở Nhà tù Côn Đảo và phải chịu đựng cả nỗi đau thể xác lẫn tinh thần, nhưng chính nơi gian khổ ấy lại tiếp tục hun đúc ý chí kiên cường, lòng yêu nước của người cộng sản. Ông Quang và các tù binh chính trị ở Côn Đảo đã đoàn kết, biến nhà tù thành trường học cách mạng, trui rèn bản lĩnh, kiên quyết đấu tranh, không khuất phục kẻ thù xâm lược. Ông Lê Văn Quang – Phường Hiệp Hòa, thành phố Biên Hòa chia sẻ: “Lúc ra Côn Đảo, tôi thực hiện ngay chủ trương của đảng ủy đảo của mình, ra là tôi chống chào cờ liền, rồi nó đàn áp, nó khủng bố, nó đưa chúng tôi xuống chuồng cọp. Ở chuồng cọp, anh em đấu tranh liên tục để mà chống chào cờ, bảo vệ khí tiết. Mặc dù nó hành động, khủng bố này kia nhưng mà tinh thần anh dũng, ý chí cương quyết của anh em tù, đã vượt qua tất cả những khó khăn."

 Ông Phạm Minh Kha chia sẻ về những năm tháng tham gia chiến đấu

Đã 50 năm kể từ ngày thoát khỏi xiềng xích, ách tù đày, nhưng ký ức của những năm tháng chịu biết bao đòn roi tra tấn không bao giờ quên đối với ông Phạm Minh Kha, ở phường Quang Vinh. Đó là giai đoạn nhiều đau thương và cũng hết sức oanh liệt của các chiến sĩ cách mạng. Năm 1967, tuy mới 17 tuổi, nhưng ông Kha đã tham gia công tác mật, sau đó là lực lượng biệt động U1 của Biên Hòa; và trải qua nhiều trận đánh lớn nhỏ, được biệt phái làm trinh sát đột nhập đánh Sân bay Biên Hòa; bị địch giam cầm, thậm chí là biệt giam ở các nhà tù: Chí Hòa, Tân Hiệp, Côn Đảo. Dù trong ngục tù 5 năm ở Côn Đảo ngày ấy, nhưng ông Kha và những người lính cộng sản luôn vững ý chí, tiếp tục đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc. Ông Phạm Minh Kha – Phường Quang Vinh, thành phố Biên Hòa cho biết: “Tại Côn Đảo, tôi cũng tiếp tục đấu tranh, không khắc phục chào cờ của địch, thì địch lại tiếp tục biệt giam. Về hình thức tra tấn dã man của địch triệt hạ khí tiết của người cách mạng thì tôi chịu đựng và vượt qua với mọi khó khăn, những gian khổ để giữ vững khí tiết cách mạng, không chào cờ chống địch tới cùng."

Ngày 30/4/1975, mốc son chói lọi của lịch sử dân tộc, không chỉ đánh dấu ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước mà còn là ngày trở về đầy xúc động của nhiều chiến sĩ cách mạng từng bị địch bắt tù đày. 50 năm giải phóng Côn Đảo (01/5/1975 - 01/5/2025), sự kiện chiến thắng vang dội của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đưa Côn Đảo từ “địa ngục trần gian" thành vùng đất tự do, giàu truyền thống cách mạng. Những cựu tù Côn Đảo vẫn luôn tưởng nhớ đến đồng đội, các anh hùng liệt sĩ không tiếc xương máu, đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của đất nước. Ông Lê Văn Quang – Phường Hiệp Hòa, thành phố Biên Hòa cho biết: “Trong quá trình cách mạng, tôi đã hiểu rất nhiều về sự chiến đấu anh dũng của nhân dân miền Nam, của nhân dân Việt Nam. Tôi mừng nhất trong lòng tôi là sự thống nhất đất nước, thống nhất 2 miền, đó là một ý nghĩa to lớn. Sự thống nhất đó đem lại độc lập toàn diện cho Việt Nam mình phát triển đến ngày hôm nay, từ lúc cách mạng còn nhiều khó khăn, gian khổ cho đến được như ngày hôm nay, đó là nhờ sự thống nhất đất nước, nhờ lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam."

Là thế hệ trẻ được sinh ra trong hòa bình, thông qua các hoạt động được tuyên truyền giáo dục truyền thống cách mạng và được gặp gỡ những nhân chứng sống đã từng tham gia chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, anh Chiêm Võ Hùng Anh – Bí thư Đoàn phường Quang Vinh, thành phố Biên Hòa bày tỏ: “Em luôn quan tâm về lịch sử cách mạng. Qua lời kể của các bác cựu chiến binh thì em thật sự rất là khâm phục ý chí kiên cường cũng như tinh thần bất khuất của cha ông ta đã hy sinh xương máu trong cuộc kháng chiến. Là một người đoàn viên, em sẽ luôn thể hiện tinh thần xung kích tình nguyện và tinh thần yêu nước để giữ gìn và xây dựng bảo vệ quê hương đất nước."

Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, những chặng đường đấu tranh vì khát vọng hòa bình, độc lập dân tộc và ý chí thống nhất đất nước vẫn luôn khắc sâu trong trái tim của các chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày năm xưa. Đây còn là lời nhắc nhở thế hệ trẻ hôm nay và mai sau về những giá trị quý báu của hòa bình, độc lập, tự do. Để từ đó, tiếp tục nỗ lực phấn đấu, gìn giữ truyền thống cách mạng và ra sức học tập, thi đua lao động sản xuất, đóng góp xứng đáng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.